THO USIH LAW SA U SIH! (Nehemiah Dal 1-10)

Nehemiah cauk fianternak: Nehemiah cauk hi tthenthum ah tthen khawh a si.

1.Nehemiah nih a hruai hna i Jerusalem khua kulhnak an remh. Nehemiah cu Persia Siangpahrang nih a thlahmi a si.

2.Ezra nih khan Pathian nawlbia cauk a relpiak hna i an sualnak an iphuang i an ingaichih.

3.Nehemiah cu Judah ram Mangki a si. Nehemiah hi Pathian aa bochan ngaingai mi a si i Pathian sinah hin thla a cam zungzal mi a si.

Biahmaithi: Nan theih bantukin Isreal mi cu Pathian thimmi an si i, Pathian nawl an ngaih lo caan ah Pathian nih dan a rak tat tawn hna.

Isreal an tuanbia ning chim a har lai caah Jerusalem kulhnak vampang a hrawhnak kong in kan thok lai.

Jerusalem Temple Hrawhnak Kong

*Pathian nih a thimmi le fimnak zong le rumnak zong a pekmi Solomon Siangpahrang nih Jerusalem temple cu BC 587/586 kar ah ttha taktak le ropui taktak in a rak sak. Asinain, cu tluk ttha in sakmi temple pi cu a chungum mi minung nih Pathian nawl an ngaih lo caah Babylon Siangpahrang Nebukhanezer a ralvengtu hoatu bik Nebuzaradan hmang in Jerusalem khua kulhnak vampang le inn vialte cu B.C 586 rak khangh dih cikcek.

Jerusalem Temple chung hlawnthil ttha vialte an lak dih hna. Siangpahrang kuttang um zungthiam le miralttha vialte minung thonghra an kalpi hna. Sifak mi tlawmpalte lawng an nganhta hna. Babylon Siangpahrang kuttang ah sal ah an taang. (2Kings 25:8-9).

Hi lio caan ah Isreal miphun pawl an ngaih a chiat ning le an lung a fahning hi a rak fak tuk hringhran. A celh bak an rak celh ve lo.

• Caan zeimawzat Babylon ram i sal i an tan hnu ah, Zerubbabel le Jeshua hrihhawlhnak in B.C 536 an rak kir i Jerusalem temple foundation le Biakttheng cu an rak remhpi hna. 
• B.C 516, kum 20 a rauh hnu ah Temple cu an hun lim. Cu tan cu a voihnihnak temple an hun remh a si.

*Cu hnu tlawmpal ah Nehemiah hrilhhawhnak in vampangpi cu harsatnak tampi lakah remhpi tthan hna.

Jerusalem Saktthannak Ah Nehemiah Harnak Phun 8 A Tong:

 
@Jerusalem an hrawh i, an temple an khangh hi, July 18, 586 B.C ah a si (2Kings 24) ah kan hmuh khawh.

(1)Kum zeimawzat Babylon nih pennak power a ngeih hnu ah Oct 29, 539 B.C lio ah Medes le Persians nih an hun chan.Sinain, Pathian nih Empe ror Cyrus a hman i, Israel mi hna cu an hungkir tthan i an ram le an inn an hun sersiam tthan. Israel mi hna hi voi thum in an hung kir.

(2)Zerubbabel tthithruainak in B.C 536 ah an hung kir (Ezra 1-6)

(3)B.C 535 ah Temple sak an thok i, B.C516, Feb.18 ah an lim.

(4) Ezra tthithruainak in 455 B.C ah a voi hnihnak an hung kir tthan (Ezra.7-10)

(5)March thla canceo ah Pa minung 1500 le an chungkhar rual kha Ezra nih BC 455 ah a kaltak hna i, August thla BC 455 ah tlawmpal Jerusalem ah an hung lut.

(6)Nehemiah tthithruainak in BC 455 ah a voithumnak an hungkir. (Neh.1-3)

(7)Temple le Vampang a rawhnak kong Nehemiah nih a theih hi, Dec. BC 446 ah a si.

(8)Thla 4 chung Pathian sin ah thlacamnak a ngeih hnu ah, April thla, BC 445 ah Nehemiah nih Siangpahrang sin ah a duhherh a va chim. September thla detka, ni 52 hnu ah vampang sak an lim.

(a)Jerusalem a rawk ti kha a theih i a ngaih a chia: 

Nehemiah nih Jerusalem a rawk ti a theih tikah a lung a fahtuk ning le a ngaih a chiattuk ning hi khuaruahhar a si. Zeicatiah Nehemiah Dal 1:4 nak ah “hi bia ka theih tikah ka thu i ka ttap i saupi ngaihchia in ka um i vancung Pathian hmai ahkhan rawl-ul lengmang le thlacam lengmeng in ka um” a ti.

Nang le Kei : Vawleicung hmunkip khuami kan ttheknak zoh tikah a tthangchomi maw kan si, hnutolhmi dah kan si tin a ruat bal maw? Kan kaltakmi khuami khi teh an tthangcho maw? Hnutolhmi dah an si ti teh na ruat ve bal maw? Kan kaltakmi kan khua Vawleicungah sifak bik khua a si kan ti khawh. Zeicatiah Kawlram cu vawleicung sifak bik ram mincazin ah No.1 nak a si. Cu No.1 a simi Kawlram chungah Chin State khi a si a fak bik state kan si. Chin State chungah teh zoh rih usih. Kan khua khi a si a fak bik kan si ko lo maw? ti hi thinlung ah biahal awk a um ngai. Kan khua cu Jerusalem kulhnak Vampang bantuk in a rawk dih cikcek. Fimnak lei (Education) in kan rawk taktak, tanghra awng kho kan um ti lo. Sipuazi lei zoh tikah a si a fak taktakmi, a rawk taktakmi kan si. Kan thinlung khuaruahnak lei zoh tikah le ifuntomnak le thanchonak lei panh loin ithencheu le mahkarkalak huih duhnak lawngte, dinnak tindumtia zong ai tellonak khua, Pathian lei tiah le Pathian a duh lomi khua kan si. Zeizong te in ruah tikah a rawk dih cikcek.. Pakhat hmanh hmantlak a um ti lo. Cu kong cu nang na ruat ve bal maw? Na ruah ah teh na ngaih a chia ve maw? Nehemiah cu Jerusalem kulhnak vamping a rawh a theih tikah a ngaih a chia i a tap..

(b)Pathian sin ah rawl-ulh in thla a cam : Nehemiah nih Jerusalem a rawk ti a theih tikah a ngaih a chiatuk i, a biakmi a Pathian sinah a thinlung dih um-ek in thlali chung bak Pathian sinah thlacamnak in a hal. (Nehemiah 1:4-10)

Nang le Kei: Kan khua a rawk mi kongah Pathian sinah Rawl-ulh in thlacam in Pathian kan nawl bal maw? Nehemiah cu a thinlung dih-um-ek in Pathian sinah rawl-ulh in thlali chung thla a cam. Cun Pathian sinah rawl-ulh in thla a cam lawng si loin, keimah hrimhrim nih ka remh lai ti lungput a ngei. Nang teh Nehemiah bantukin a rawkmi kan khua hi keimah hrimhrim nih ka remh lai ti lungput na ngei maw? Cucaah..;

Dal (2)nak:

 
(a) Persia Siangpahrang kha Jerusalem remh awk ah a nawl: A ngaih a chia le Pathian sinah bawmh a hal hnu ah Persia Siangpahrang sinah Jerusalem remhnak dingah a nawl (Nehemiah 2:5)

Hi ka ah a kan cawnpiakmi cu : A khua caah a ngaihchia, cu remh khawhnak dingah Pathian a nawl, Persia Siangpahrang ttihnung mi hmai ah a khua caah ttih lo tein a nawl. Cu lawng si lo; 
(b) A mah pum hrimhrim Persia in Jerusalem remh ah a kal.( Nehemiah 2:9 ) :

Kan miphun kan ram sersiamnak caah hin kan hmurka lawng a za lo, kan ngeihchiah lawng zong a za lo. Kanmah minung hrimhrim kan itel i, kanmah hrimhrim kan ttuan hrimhrim kha a kan cawnpiakmi a si.

(c)A rawknak hmun a zoh hmasa i remhding ningcang a tuak hmasa. (Nehemiah 2:12-17)

Thil pakhat kan tuah lai kan ti tikah kan tuah dingmi kha kan theih hmasa a hau i, cun zeitindah kan tuah lai ti kha ruah hmasa a herh.

(d ) Ai rawk ningcang vialte a mipi a chimh hna tikah an lung a fak tuk i “ Lungrual tein tho usihlaw, sa hna usih” an ti. A men.. (Nehemiah 2:18). Kan khua ai rawk ning vialte kan theih dih. Isreal miphun bantuk in tho usihlaw sa usih, kan ti kho ve lai lo maw?...

Dal (3)nak

(a)A rawkmi remh awk ah an mah le ti khawh tawk cio rian an i phaw hna.

Hi Nehemiah Dal (3)nak a kan cawnpiakmi cu; rian kha an i phaw i cu an rian cio ah lungtho thanuam te in an ttuan cionak kong kan hmuh khawh. Ahohmanh a phun zaimi kan hmu hna lo.

Nang le kei Pathian rian kan tuannak, kan khua thanchonak caah rian kan tuannak ah kan phun zai ve tawn maw? Kan thil ti khawhnak a um deuh ah midang kha kan thlanglamh hna maw? timi hi iruah a herh ngaingai. Kan phaisa thawhmi a tam deuh tikah puam hngal in kan um maw? Isreal miphun cu an si lo, anmah le ti khawh tawk cio ah lungtho tein an ttuan.

Dal (4)nak

(a)Rian an ttuanpah in an ral an i veng pah. Thangchiat le zomhteih an tuar pah. (Nehemiah 4:8-9,16-18)

Pathian rian siseh, Miphun thanchonak rian kan ttuan tikah, tluangte thinphannak um lo in ttuan khawh hi a rak har hringhran. 

(b)Muko tum thawng nan theih tikah hmunkhat te ah nan ipum lai a ti hna. (Nehemiah 4:18)

Aw pakhat nih Isreal miphun vialte a pumhter khawh dih hna. (Lungrualnak a langhter). Aw pakhat nih kan khua le kan khrihfabu hi pum dih kho sehlaw, lung a va hmui lai dah!

Dal (5)nak 

(a)Kan ral hna nih an kan nehsawhnak hnga lo, a miak lak le ningcang lo thiltuah le khuasak kha kan hrial hna lai. (Nehemiah 5:9..,) A vai dawh hringhren dah…. Duh a va nung hringhren… A men.

Kan khua caah siseh, kan khua chung Organization tete caah siseh, kan Khua Khrihfabu caah siseh, zumtu a simi nihcun Pathian ttih bu te in ningcang lo thiltuah kha kan hrial hna awk a si. Dinlonak thil phun paoh kha kan hrial ahcun kan pawngkam nih an kan nehsawh in an kan thlanglamh kho lai lo.

Dal (6)nak

(a)Jerusalem an remh lio ah an ral hna nih biathlum a lomi hlennak bia le hrocernak an tong. (Nain cu nihcun a ngolter hna lo.) (Nehemiah 6:6-7)

Pathian ram kauhnak caah siseh, kan khua le Khrihfabuu caah rian kan ttuan lio ahhin thangchiatnak tampi kan tong lai, hrocernak tampi kan tong ko lai. Solhphelh in biachimmi zong tampi an um ko lai. Hihi cu thil si kho lo a si tiah a timi zong an tampi ko lai. Asinain, cu thangchiatnak le hrocernak i kan rian kan ngol ahcun teinak a kan phakpi kho lo.

Dal (7)nak

(a)An remh dih tikah an hruaitu ca le uktu caah Pathian a ttihmi le miphun a dawmi kha an thim hna. (Nehemiah 7:1-4)

Kan khua hruaitu caah hin Pathian a ttihmi kan herh ngaingai. Khua a dawmi, dinnak a ttanhmi kan herh ngaingai. Cu bantuk Pathian a ttihmi le khua a dawmi, dinnak a ttanh i, dinlonak le ningcanglo thiltuah a hrialmi kha kan thim hna awk a si.

(b)Saltaangmi cazin an lak hna: (Mah nih a langhtermi cu kan hruaimi hna hi zeizat dah an si le zeitindah an sicanning a si ti kha a langhter.) (Nehemiah 7:7-73) Micheu cu kan hruaimi hna an minung zat hmanh kan thei tawn lo. Cu lawng cu si lo, kan hruaimi hna hi mifim maw an si, mihrut dah, a thazaang a tthawngmi maw an si, a dermi dah, sifakmi maw an si, mirum dah, zeidah an chambaunak a si ti theih hi hruaitu ttha rian a si.

Dal (8)nak

(a)An miphun nih an zulh awk a simi an Pathian phungbia cauk kha an relpiak hna. (Nehemiah 8:2-3)

Kan khua siseh, Kan khrihfabu siseh, kan community siseh, kan zulh awk a simi kha hruaitu nih kan hruaimi hna sinah relpiak i chimfiannak le an zulh khawhnak hnga cawnpiak kha kan rian a si. Cu phung cu Pathian duhmi phung a si awk a si.

(b)A theifiang lomi kha an hrilhfiah hna i an icawnpiak. (Nehemiah 8:7)

Hruaitu lawng nih chimfian cawk a si lomi kha an lak i lungfim, thilthei deuh nih chimfianpi kha a herh hringhren fawn. Kan fimnak, kan thiamnak, kan thiltikhawhnak hi kan hawi dawt khuami a theifiang lomi le a ti kho lomi caah an fian khawhnak le an ti khawhnak dingah kan bawmh hna awk a si. Mipi vialte nih an i fian hnu ah lunglawmhnak in an khat. A men…

(c )Ilawm ulaw rawl thawthaw ei tuah u an ti. A ngei lomi kha nan ngeihmi va hrawm ve hna uh a ti hna. (Nehemiah 8:10)

Khah! Atu cu kan rian vialte kan lim cang, teinak Pathian nih a kan pek cang! Cu lawng a si lo, kan zulh dingmi kan phunglam zong kan ifiang cang. Cucaah ilawm usih law, au cang hna usih!

Asinain, cu kan ilomhnak i rawl tthawthaw kan ei lio ahhin, kan lakah a ngei lomi an um lai. Cu tikah cu hna cu va philh hrimhrim hna hlah uh! Va hrawm ve hna uh! Ai dawh kho tuk!!!!……

Nang hi zawn ahhin, Pathian nih damnak an pek, thluachuah hawihlei in an pek, cu lio ah na pawngkam miharsa na philh sual maw? Na khuami na philh maw?

Dal (9)nak

(a)An sualnak vialte an iphuang dih i an i ngaichih i Pathian sinah bia an i kam.

Pathian nih teinak a kan pek tikah hin a liamcia kan sualcianak kha thuh peng ding kha a si lo ti hi a kan cawnpiak. Kan sualnak kha Pathian sinah iphuan i hmailei ah hi bantuk thil kan tuah ti nakhnga lo bia ikam a herh.

Dal (9)donghnak le Dal (10)nak

An biakam mi vialte kan tuah ko ti langhternak/hmelchunhnak caah an tuah, an ttuannak in a chuakmi thilri pawl Pathian sinah an pek.

Pathian nih teinak a kan pek tikah hin, teinak tiang lawng khan a zatter lo. A liamcia kan harnak chungin a kan chuahnak hngalhter, hmailei ah amah caah biakamnak fek ngeihter, cu kan biakamnak fehternak caah kan pum, kan ruahnak, kan thazaang le kan ngeihchiah hlawnthil tiangin amah sunparnak caah hmanter kha a duhmi a si.

Careltu ah nang le kei zong Nehemiah cauk nih a kan cawnpiakmi hi biatakte in ruat in inunpi khawh izuam cio hna usih.

Tlangkawmnak

Nehemiah Dal 1-10 nih a kan cawnpiakm cu:

1.Kan miphun hawi cungah dawtnak, zawnruahnak a kan cawnpiak.

2.Kan pawngkam, a kan bawmkhotu sinah bawmhal.

3.Kanmah hrimhrim in va kal i va tuan.

4.Thil sining thei loin thil va tuah si loin, thil thate in hlat hnu ah thil tuah.

5.Lungrualte le thanuam in tthanchonak riantuantti.

6.Rianttuan pah in a kan dohtu, kan ral hna iven pah.

7.Thilttha tuah lio ah harsatnak, thangchiatnak tampi a ummi kha tuarkhawhnak nun.

8. Kan ral hna nih an kan nehsawh nak hnga lo, nunzia dawhcah lo hrial.Dinnak ttanh.

9.Hruaitu caah Pathian a ttihmi le miphun a dawmi thim.

10.Hruaitu hna nih an hruaimi member nuncan khuasak ning theihfian.

11. An zulh awk as imi phunglam (Pathian nawlbia) tlamtling te in chimh le cawnpiak.

12. I lawmh tikah pawngkam a harsami philh loin hromh ve.

13.Teinak kan hmuh tikah a liamcia kan harsatnak le kan sualnak Pathian sinah iphuan.

14.Hmailei ah amah duhning in kan nun khawhnak hnga Pathian sinah bia ikam.

15. Cu kan ikammi langhternak caah, kan pum, kan thazaang, kan fimthiamnak, kan ngeihchiah kan chawva tiang in langhter kha a kan cawnpiakmi a si.

Catialtu Biacah; 

Bible cawngmi ka si lo, Nehemiah kong hi keimah tein ka hlat i, ka rel dih hnu ah Dal 1-10 tiang hi ka sikhawh tawkin ka van tialmi a si. Palhnak tampi a um kho. A ruahzia ka thiam te uh..