SAIKAH KHUA UMTU NING

Saikah khua cu Rili in pe 4000 tluk a sannak ah a ummi asi. Nichuahlei ah meng—akau i chaklei thlanglei ah meng—a kau. Than Tlang peng, Zah Nak tlang chungah a ummi asi8. Saikah khua cu Bungkhua, Fungkah, Ruakhua le Ruabuk hna nih an kulh. Bungkhua cu nichuah thlanglei ah a um. Fungkah cu nichuahlei ah a um. Ruakhua cu nichuah chaklei ah a um i Ruabuk cu nitlak lei ah a um.

RAMRI

Bungkhua le Fungkah he ramri cu Khualtuva in asi. Ruakhua he ramri cu Khualtuva ah a chuakmi Khuaiva a hrawng i Hriang Rawn Tlang kha a tan i Leitla va semnak ah a chuak. Cun leitlava a hrawng i rual vung ah a chuak. Rua Buk he ramri cu Rual Vung ca a hrawng i Khuaktu he ai tonnak tiang asi. Ruakhua he ramri kong kan tialcang nain kanvan tial thanlai. A hlan ah hin Ruakkhua cu Ngaidi phawi ding an rak ngei lo. Cu caah Ruakhua mi Pu Vai Tu(khuabawi) nih Pu Lian Kel(saikah,khuabawi) kha Hriangrawn chung hi kumchiar in lam kan van sial lai i Hriang Rawn Ngaidi kan i phawi ve lai tiah a rak nawl.Pu Lian Kel zong cu a hna a rak tla ve i Ruakhua nih cun kumchiar in cu ka cu Lam an sial i Hriangrawn Ngaidi zong cu an i phawi ve. Mizaw chiah, don tik zongah Lam an sialnak tiang cu i chiahthlah asi tawn.

TIVA
SaiKah nih kan ngeihmi Tiva hna cu a tanglei hna hi an si;
1. Khualtu va
2. Rualvung c
3. Saikah va
4. Khuatawkpa va
5. Sairil va
6. Sahuaithah va
7. Lungkhiin va
8. Leitla va
9. Khuangseih va
10. Ngalkah va
11. Cer va hna hi an si.

KHUALTU VA
Khualtu va hi nichuah lei in a hung luang i kan khuataw tiang a luang. Tio he ai neih caah Lairam nga thawbik pawl hna kha Tio in an hung kai i Khualtu va ah an um hnan. Nga phun zong Tio tluk deng in a tling ve, a lam a nai (khua in meng khat) caah chunhnu, zaanlei zing ah kal khawh asi.

RUALVUNG VA

Rualvung va hi nichuah chaklei a sang ngaimi Thau Tlang in ai semi asi. Rua Buk he kan i kar in a luang i kan khuataw tiang a luan caah a hnaa in a sumtiang kan tlat khawh. Saikah in mengkhat lawng a hla ve. Tlangsaangpi in ai semi a si caah ati a kik i a chung ummi nga zong an thaw. Kan khua zulh in a luang I kan khuataw ah Khualtu va he ai tong. Cu an I tonnak thlanglei zong cu duh paoh in kan tlat khawh rih. Ti a ngandeuh caah nga an tam i a nga zong an thaw. A vung luang i tio ca ah a chuak. Tio zong cu a hlat lo caah duh paoh in kal khawh asi thiam. Cu caah Saikah cu ngasa lei ah cun a nuam ngai.

SAIKAH VA
Saikah va cu khua in nichuah lei i a ummi Baahmun Tlang le nichuah chaklei i a ummi khuapum Tlang kar lak in ai semmi asi. Tlang saangpipi karlak in aisem caah a ti a thaw ngaingai. Saikah khua in falong (1) lawng a hla. A tu i Saikah nih kan dinmi ti asi. Fuur, thal hlan in duhdim tein ti a kan pek khawh. Tlangsaangpipi karlak in ai sem caah a ti luan a chuk ngai. Hydro electric tuahnak ah hman asi i dinti he mei he a kan pek.